Thiên tai là những sự kiện thiên nhiên bất thường có thể gây thiệt hại cho con người, tài sản, môi trường, sinh kế và các hoạt động kinh tế – xã hội. Hãy cùng chúng tôi khám phá các loại hình thiên tai qua bài viết dưới đây nhé.
Thiên tai là gì?
Luật Phòng chống và Kiểm soát Thiên tai năm 2013 định nghĩa thiên tai là những sự kiện thiên nhiên bất thường có thể gây thiệt hại cho con người, tài sản, môi trường, sinh kế và các hoạt động kinh tế xã hội, bao gồm: bão, áp thấp nhiệt đới, lốc xoáy, sét, mưa lớn, lũ lụt, lở đất, lũ quét hoặc lũ quét, lũ quét hoặc lũ quét, xâm nhập mặn, nắng nóng, hạn hán, giá lạnh, tuyết, băng, động đất, sóng thần và các thiên tai khác.
Theo tham khảo từ những người tham gia tập đoàn KJC, thiên tai là hậu quả của các mối nguy hiểm tự nhiên như động đất, sóng thần, bão, lũ lụt, phun trào núi lửa, thời tiết khắc nghiệt, lở đất, xói mòn, mưa đá, thiên thạch, sấm sét, v.v.
Rủi ro thiên tai là thiệt hại do thiên tai gây ra cho con người, tài sản, môi trường, điều kiện sống và các hoạt động kinh tế – xã hội. Thiệt hại do thiên tai gây ra cho con người phụ thuộc vào khả năng phòng ngừa và khắc phục thiên tai của con người, cũng như mức độ dễ bị tổn thương của các khu vực bị ảnh hưởng.
Nguyên nhân gia tăng thiên tai
Theo các chuyên gia Ngân hàng Thế giới, ba nguyên nhân chính dẫn đến gia tăng rủi ro thiên tai là tác động của biến đổi khí hậu đến quy mô thiên tai; quy hoạch phát triển yếu kém làm gia tăng thiên tai; và nghèo đói cùng suy thoái môi trường làm gia tăng tình trạng dễ bị tổn thương.
Khi nhân loại phát triển, thiên tai và tác động của chúng sẽ gia tăng. Mặc dù các nền kinh tế thế giới sẽ tăng trưởng ở các tốc độ khác nhau, và Trung Quốc sẽ không thể thay thế Hoa Kỳ trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới vào năm 2030, nhưng có một điều chắc chắn: quy mô và dân số của các thành phố trên thế giới sẽ tiếp tục tăng, mặc dù rất khó dự đoán thành phố nào sẽ phát triển và phát triển với tốc độ như thế nào. Hầu hết các thành phố đang phát triển trên thế giới hiện nằm ở các nước đang phát triển, và khi chúng phát triển, mức độ dễ bị tổn thương trước thiên tai cũng tăng lên. Mật độ dân số và hoạt động kinh tế ngày càng tăng sẽ làm thay đổi hiệu quả phòng chống thiên tai và tác động kinh tế của thảm họa.
Tuy nhiên, rủi ro thiên tai có thể được giảm thiểu thông qua quản trị tốt. Người dân có thể thoát nghèo nhờ công nghệ tiên tiến, tiếp cận thị trường và tăng cường đầu tư, nhờ sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các chủ thể kinh tế, năng suất cao hơn và các thể chế vững mạnh hơn. Không ai muốn sống ở thành phố và đối mặt với nguy cơ lũ lụt nghiêm trọng, nhưng cơ hội giảm nghèo là rất thấp. Với các chính phủ ứng phó hiệu quả với thiên tai và thảm họa nhân tạo, người dân có thể sống lâu hơn và giàu có hơn. Cuối cùng, tiến bộ đòi hỏi phải xây dựng các thể chế tốt hơn: đây là nền tảng cho phát triển bền vững.
Phân loại các loại hình thiên tai phổ biến
Theo như những người tham gia thiện nguyện KJC cho biết, dưới đây là những loại hình thiên tai thường gặp nhất tại Việt Nam và trên thế giới:
- Bão và áp thấp nhiệt đới: Bão là hiện tượng gió mạnh kèm mưa lớn hình thành trên đại dương, đặc biệt là vùng nhiệt đới. Khi đổ bộ vào đất liền, bão có thể gây ngập lụt, sạt lở, tốc mái nhà và thiệt hại mùa màng. Việt Nam trung bình hứng chịu từ 8–10 cơn bão mỗi năm, tập trung ở các tỉnh ven biển miền Trung và miền Bắc.
- Lũ lụt: Lũ lụt xảy ra khi lượng mưa quá lớn khiến nước sông, hồ tràn bờ, gây ngập úng diện rộng. Ở Việt Nam, lũ quét và lũ ống thường xuất hiện ở vùng núi Tây Bắc, trong khi ngập lụt đô thị phổ biến tại Hà Nội và TP.HCM. Hậu quả của lũ là mất mùa, thiệt hại tài sản, ô nhiễm nguồn nước và phát sinh dịch bệnh.
- Hạn hán: Hạn hán là tình trạng thiếu nước nghiêm trọng kéo dài, ảnh hưởng đến sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp. Tại Việt Nam, khu vực Tây Nguyên và Nam Trung Bộ thường xuyên chịu ảnh hưởng nặng nề do thiếu mưa và nắng nóng kéo dài.
- Sạt lở đất: Đây là hiện tượng đất, đá từ sườn núi hoặc bờ sông bị sụt trượt do mưa lớn, mất rừng hoặc khai thác đất đá bừa bãi. Sạt lở thường xảy ra ở các tỉnh miền núi như Yên Bái, Lai Châu, Lào Cai, gây thiệt hại lớn về người và tài sản.
- Động đất và sóng thần: Động đất là sự rung chuyển mạnh của vỏ Trái Đất do dịch chuyển các mảng kiến tạo. Khi xảy ra dưới biển, nó có thể tạo ra sóng thần (tsunami) cao hàng chục mét, tàn phá các vùng ven biển. Mặc dù Việt Nam không nằm trong tâm chấn mạnh, nhưng vẫn có nguy cơ bị ảnh hưởng bởi sóng thần từ Biển Đông.
- Cháy rừng: Cháy rừng là loại hình thiên tai phổ biến ở vùng có khí hậu khô nóng, đặc biệt trong mùa khô. Nguyên nhân có thể do tự nhiên (sét đánh) hoặc con người (đốt rừng, bỏ tàn thuốc, đốt rẫy). Thiệt hại bao gồm mất đa dạng sinh học, xói mòn đất và gia tăng khí CO₂ trong không khí.
- Xâm nhập mặn: Xâm nhập mặn xảy ra khi nước biển tràn sâu vào nội đồng, làm thay đổi chất lượng đất và nước, ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất nông nghiệp. Đồng bằng sông Cửu Long là khu vực chịu tác động nghiêm trọng nhất, đặc biệt trong mùa khô.
- Dịch bệnh và sâu hại: Một dạng thiên tai sinh học, khi các loại virus, vi khuẩn hoặc côn trùng phát triển bất thường, gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người và cây trồng. Ví dụ: đại dịch COVID-19, cúm gia cầm, châu chấu sa mạc,… đều là những hình thức thiên tai sinh học toàn cầu.
Ảnh hưởng của các loại hình thiên tai
Thiên tai gây ra những hậu quả to lớn trên nhiều phương diện:
- Kinh tế: Thiệt hại về cơ sở hạ tầng, nông nghiệp, du lịch và nguồn lực quốc gia.
- Xã hội: Mất nhà cửa, di cư, đói nghèo và mất an ninh lương thực.
- Môi trường: Hủy hoại rừng, gây xói mòn đất, ô nhiễm nguồn nước và mất đa dạng sinh học.
- Sức khỏe con người: Dịch bệnh, thương tích, suy dinh dưỡng và rối loạn tâm lý sau thảm họa.
Biện pháp phòng chống và giảm nhẹ thiên tai
Để giảm thiểu thiệt hại, cần có sự phối hợp giữa nhà nước, cộng đồng và từng cá nhân:
- Tăng cường dự báo và cảnh báo sớm: Sử dụng công nghệ khí tượng, vệ tinh để thông báo kịp thời.
- Trồng rừng và bảo vệ môi trường: Giữ cân bằng sinh thái, hạn chế sạt lở và xâm nhập mặn.
- Xây dựng công trình phòng chống thiên tai: Đê điều, hồ chứa, hệ thống thoát nước, nhà chống bão.
- Giáo dục cộng đồng: Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường và kỹ năng ứng phó khẩn cấp.
- Ứng dụng khoa học – công nghệ: Sử dụng AI, dữ liệu lớn (Big Data) trong dự báo và quản lý rủi ro thiên tai.
Trên đây là thông tin chi tiết về các loại hình thiên tai được chúng tôi tổng hợp mà bạn có thể tham khảo. Hy vọng bài viết này sẽ cung cấp cho bạn các thông tin hữu ích nhất.
